P. Picasso: Ο πίνακας - σταθμός για τη σύγχρονη τέχνη

«Οι δεσποινίδες της Αβινιόν» (1907) έθεσαν τις βάσεις για μια νέα αρχή στη δυτική τέχνη. Χρησιμοποιώντας ως πρότυπο τις πρωτόγονες, τελετουργικές μάσκες της αφρικανικής τέχνης, ο Πικάσο προσπάθησε να εισάγει τη «νοητική» προσέγγιση της τέχνης, ξεπερνώντας την καθιερωμένη, μέχρι τότε, άποψη για ανάλυση της ζωγραφικής βάσει της απλής παρατήρησης. Εγκαταλείπει τη μία και μοναδική οπτική γωνία θέασης και τις «φυσιολογικές» αναλογίες για να αποδώσει την ανθρώπινη μορφή με ρόμβους και τρίγωνα. Απορρίπτει έτσι και αμφισβητεί επαναστατικά, τη συνοχή της αναπαραστατικής τέχνης για να αδιαφορήσει και να καταργήσει τον κανόνα της υφολογικής ενότητας στη σύνθεση. Οι φόρμες είναι αδρές, βίαιες, σχεδόν επίπεδες, με το βάθος να συμπυκνώνεται δυναμικά ανάμεσα στις φιγούρες. Ο χώρος διασπάται, παραμορφώνεται και συναρμολογείται όπως οι μορφές. Ο ζωγράφος επιδιώκει να ξεφύγει από τη δέσμευση της μιας οπτικής γωνίας και είναι σαν να γυρνάει γύρω – γύρω από τις μορφές του. Η διάσπαση, εξάλλου, του χώρου και των μορφών σε πολλά σκληρά και αιχμηρά επίπεδα, θα μπορούσε να είναι η προσπάθεια να αποδοθούν ταυτόχρονα τα επί μέρους είδωλα καθεμιάς διαφορετικής οπτικής γωνίας που προκύπτει από την περιστροφική κίνηση του δημιουργού γύρω από τις μορφές.

Η σκηνή εμπνευσμένη από έναν οίκο ανοχής με τις πέντε γυμνές γυναικείες μορφές παραπέμπει σε έναν ενστικτώδη, ακόρεστο, σχεδόν επιθετικό ερωτισμό χωρίς καμιά διάσταση εξιδανίκευσης. Στη δεύτερη και τρίτη από αριστερά γυναίκα που παρουσιάζονται μετωπικά, κυριαρχούν τα μεγάλα, εκφραστικά «ιβηρικά» μάτια (αποδίδουν δύναμη γοητείας). Αντίθετα, οι δύο άλλες φιγούρες (δεξιά) και κυρίως το τερατώδες πρόσωπο της καθισμένης γυναίκας, της οποίας τα μάτια είναι ασύμμετρα και ζωγραφισμένα με διαφορετικό χρώμα αποδίδουν τρόμο και προκαλούν φόβο (ίσως τον τρόμο του θανάτου). Το πρόσωπο της καθισμένης γυναίκας θυμίζει την «αγριότητα» των τελετουργικών αφρικανικών προσωπείων. Η μύτη κυρτώνει σα δρεπάνι παραμορφώνοντας το πρόσωπο, ενώ ο κορμός παρουσιάζεται από μπροστά και από πίσω ταυτόχρονα ανατρέποντας κάθε αναμενόμενο πρότυπο αναπαράστασης του ανθρώπινου σώματος. Η κατανομή και η απόδοση των μορφών υποβάλλει, σχεδόν εξπρεσιονιστικά, με δυναμικό τρόπο την ένταση από τη συνύπαρξη του έρωτα με την παρακμή και το θάνατο.

Η σύνθεση δομημένη με γεωμετρικό τρόπο – επίδραση του Σεζάν- αρνείται κάθε χωρική χαλαρότητα – αντίδραση στον πίνακα «Η χαρά της ζωής» του Ματίς- και αποκτά ενότητα μέσα από τη χρήση περιορισμένου φάσματος χρωμάτων: ροζ – ώχρα -μοβ-λευκό και γκρι. Οι κατακερματισμένες γωνιώδεις πτυχώσεις του γαλάζιου υφάσματος με τις λευκές σκιές παραπέμπουν στα χρώματα του El Greco. Κι ενώ θυμίζουν την τεχνική του Σεζάν για την πολυεδρική παρουσίαση του χώρου, εισάγουν τον κυβισμό.