Οι «Υπερ-ήρωες» στα αζήτητα ;

Σε ένα από τα τελευταία έργα του ο μυστηριώδης καλλιτέχνης Bunksy απεικόνισε την αξιοσημείωτη μεταβολή που προκάλεσε η πανδημία του covid- 19 , μαζί με όλα τα άλλα, στα πρότυπα ρόλων που χρησιμοποιούν τα παιδιά στα παιχνίδια τους. Αντιλαμβανόμενος, ο καλλιτέχνης, την αλλαγή που συντελείται στο συμβολικό σύστημα των κοινωνιών της παγκοσμιοποίησης, θέλησε, μέσω της δικής του αναπαράστασης, να προβάλει την αδιαφορία και περιφρόνηση των παιδιών για τις κούκλες των διάσημων «Υπερηρώων», οι οποίες, στη δική του οπτική, πεταμένες στο καλάθι των αχρήστων, αντικαθίστανται πλέον από τους «ταπεινούς» ήρωες της πραγματικής ζωής (την κούκλα της νοσοκόμας).
O δυναμισμός, οι υπερφυσικές ιδιότητες και ο μυθικός ηρωισμός των «νιτσεϊκών» υπερανθρώπων – ηρώων, που κατασκευάζει, προβάλλει και χρησιμοποιεί η βιομηχανία του θεάματος (κόμικς, κινηματογράφος, κινούμενα σχέδια) από τον 20ο αιώνα μέχρι και σήμερα, φαίνεται πως, στις μέρες της πανδημίας, έπαψαν να συγκινούν το κοινό των παιδιών και παραμερίστηκαν για να πάρουν τη θέση τους στο παιχνίδι και στη ζωή των πιτσιρικάδων οι ολωσδιόλου ανθρώπινοι, «γήινοι» ήρωες της καθημερινότητας. Η αλλαγή αφορά, και στα στερεότυπα του φύλου (ένα αγοράκι θαυμάζει μια φιγούρα συνυφασμένη με τη «θηλυκή» αξία της φροντίδας), αφού η γυναικεία φιγούρα της νοσοκόμας προτιμάται έναντι κάθε μυθοπλαστικής περιπέτειας που εγγυώνται οι καθιερωμένες, εμβληματικές μορφές των αρρενωπών Υπερηρώων. Ομολογουμένως, ευφυής η σύλληψη και εντυπωσιακά παραστατική η απεικόνιση, δεν μπορεί παρά να κερδίσει το βλέμμα μας.

Βέβαια, σε μια πιο βαθιά ανάγνωση του οπτικού κόσμου της ζωγραφιάς του Bunksy, θα μπορούσαμε να συνεκτιμήσουμε την παραδοχή της παιδαγωγικής ψυχολογίας πως τα παιδιά, τις  περισσότερες φορές, επειδή δεν έχουν κατακτήσει την πνευματική και κοινωνική ωριμότητα, δεν είναι σε θέση να επιλέγουν συνειδητά τα πρότυπά τους. Συνήθως, οι μηχανισμοί της αφομοίωσης και της προσαρμογής (κατά Piaget) επενεργούν αυτόματα στην αποδοχή των προτύπων, ειδικά όσων προτύπων προβάλλονται ως ισχυρές και συνεχώς επαναλαμβανόμενες εμπειρίες στην καθημερινή τους ζωή.

Οι ακραίες συνθήκες που προκάλεσε η πρόσφατη πανδημία έφεραν στο προσκήνιο το υγειονομικό προσωπικό, δηλαδή τους εργαζόμενους στο χώρο της υγείας, των οποίων το έργο προβλήθηκε έντονα από το σύνολο των ΜΜΕ καθώς, πολλές φορές, συνδέθηκε με ηρωικές πράξεις αυταπάρνησης με στόχο την προστασία και τη θεραπεία των χιλιάδων νοσούντων από την πανδημία. Η προβολή και η καθολική αναγνώριση της προσφοράς των ανθρώπων της υγείας, έγινε το καθημερινό βίωμα των παιδιών με αποτέλεσμα να αφομοιωθεί και ως πρότυπο που συμμετέχει στον κατεξοχήν δικό τους κόσμο, τον κόσμο του παιχνιδιού τους, μέσω του οποίου εξοικειώνονται με τους κοινωνικούς ρόλους και προετοιμάζονται για την ανάληψή τους στη μετέπειτα ενήλικη ζωή.

Ακόμη κι έτσι, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί πως η ανάδειξη των νέων προτύπων είναι μια απολύτως θετική εξέλιξη αφού συνδέεται με αξίες και συμπεριφορές που μπορούν να καλλιεργήσουν την υγιή κοινωνικότητα των παιδιών αναπτύσσοντας και εκλεπτύνοντας τον συναισθηματικό τους κόσμο.  Τέτοιες συμπεριφορές που φέρνουν οι ήρωες της καθημερινότητας στη συνείδηση παιδιών και ενηλίκων είναι: η συνεπής και έντιμη εκπλήρωση του επαγγελματικού ρόλου, η συνειδητή και από επιλογή συμπεριφορά πέρα από τις συμβατικές υποχρεώσεις που συνεπάγονται οι κοινωνικοί μας ρόλοι ή ακόμη και η υπέρβαση του φόβου της επιβίωσης που επέδειξαν οι γιατροί και οι νοσηλευτές φροντίζοντας αρρώστους, ενώ γνώριζαν ότι τα προστατευτικά μέτρα ήταν για τους ίδιους ελλιπή και ανεπαρκή.

Αλλά, για να μην αδικήσουμε και τους ήρωες της παιδικής μας φαντασίας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως στην ψυχική και κοινωνική ωριμότητα των παιδιών μπορούν να συνεισφέρουν και οι προσωρινά «παραμερισμένοι» Υπερήρωες. Τους χρειαζόμαστε κι αυτούς, καθώς οι θαυμαστές επιτυχίες τους στην αντιμετώπιση κάθε κοινωνικού και ηθικού κακού καλλιεργούν τη φαντασία των παιδιών και την ικανότητά τους να οργανώνουν και να υποστηρίζουν συστήματα ιδεατών – οραματικών κόσμων του καλού. Ιδανικό, λοιπόν, είναι τα πρότυπα των παιδιών να συνδέονται και με τα εμπειρικά δεδομένα των γεγονότων και της ζωής γύρω τους καθώς με αυτά αποκτούν μία ρεαλιστική οπτική για τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους, δηλαδή, είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται άμεσα τις συνθήκες του πραγματικού κόσμου στον οποίο καλούνται να ζήσουν και να διαχειριστούν ως λειτουργικοί άνθρωποι. (Απ.Κ, 5/7/2020)

Share This: