Ο Έρωτας ως θρησκευτικό βίωμα (Ρ.Μ. Ρίλκε)

Το ποίημα  «Σβήσε τα μάτια μου…» ανήκει στην ενότητα με τον τίτλο «Το βιβλίο της αποδημίας (ή του προσκυνήματος)» από την ποιητική συλλογή του Ρίλκε «Το Ωρολόγιον» ή «Το βιβλίο των ωρών»  (Das Stunden-buch, 1905). Τα ποιήματα της συλλογής αυτής, που κυκλοφόρησαν με τη μορφή προσωπικών προσευχών, διαπνέονται από μιαν έντονη εσωτερικότητα και απηχούν τις νέες ιδέες του ποιητή για τη θρησκευτικότητα της τέχνης…Το κύριο θεματικό μοτίβο του ποιήματος «Σβήσε τα μάτια μου…» είναι ο εξιδανικευμένος και απόλυτος έρωτας που εξαγνίζει και εξυψώνει τον άνθρωπο και επιτρέπει την προσέγγιση του Θεού…Την κύρια θεματική του ποιήματος, όπως άλλωστε και όλων των ποιημάτων του «Βιβλίου των ωρών», συνιστούν οι απόψεις του ποιητή για έναν Θεό ενδοκοσμικό, τον οποίο ο άνθρωπος οικειώνεται με τη στροφή προς τα «πράγματα» και προς κάθε ύπαρξη, αλλά και με την κατάδυση στα άδυτα της ψυχής του, με τη διεύρυνση του πνεύματος ή, ακόμη, μέσω της δημιουργίας…Η υψίστης σημασίας ανάγκη του Ρίλκε να ιδιοποιηθεί το θείο με κάθε τρόπο τον οδηγεί ακόμη και στην εξίσωση της θρησκευτικής λατρείας με την ερωτική φλόγα στην καθαρή της διάσταση καθώς και στη σύνδεση του θρησκευτικού βιώματος με την ποιητική δημιουργία και το ερωτικό συναίσθημα.

Και για να κατανοήσουμε περισσότερο το «πνευματικό βάθος» της ποίησης του Ρίλκε: «…Η ύπαρξη του ανθρώπου πραγματοποιείται, λέει ο Ρίλκε, μέσα στη σιωπή. Και “σιωπή” είναι μαζί ζωή και θάνατος. Η σωστή έννοια της ανθρώπινης ζωής είναι η ζωή του άνθους, που ξέρει να εργάζεται και να σιωπά: η σωστή ζωή πραγματοποιείται στη μόνωση, τη σιωπή, την αγάπη, και το θάνατο. Η μοναξιά ταυτίζεται με την εσωτερική ζωή, τη μόνη, που αξίζει.

Υπάρχει όμως και μια άλλη μοναξιά, η απομόνωση από τον έξω κόσμο, που σημαίνει οδυνηρή εγκατάλειψη. Όταν όλα εγκαταλείπουν τον άνθρωπο. Ο Ρίλκε αισθάνεται και τα δυο αυτά αισθήματα: την εγκατάλειψη, που αφοπλίζει και τη μοναξιά, που δημιουργεί. Η μοναξιά έχει σχέση με την αγάπη. Ο άνθρωπος οφείλει να αγαπά, γιατί η αγάπη είναι μια ανεξάντλητη ακτινοβολία· όχι όμως και να αγαπάται, γιατί αυτό είναι κάτι το παροδικό, που δεν εξαρτάται από εμάς τους ίδιους. Εκείνος, που αγαπά, θέλει να κάνει πλούσιο όχι μόνο τον εαυτό του, αλλά και τον αντικρυνό του και ποτέ να μειώσει την προσωπικότητά του.

Αλλά η ακέραια ζωή δεν πραγματοποιείται μονάχα με τη μοναξιά, τη σιωπή, την αγάπη, τη ζωή και το θάνατο. Ολοκληρώνεται ακόμη με τη φτώχεια. Αλλά φτώχεια τι είναι; η τάση για ολοκλήρωση του είναι, η τάση για την πληρότητα· η έλλειψη, που τείνει να γίνει μεστότητα εσωτερική.» ( Πέτρος Σ. Σπανδωνίδης, “Ράϊνερ Μαρία Ρίλκε: ‘Eνας μεγάλος ουσιαστικός ποιητής”, Νέα Πορεία, αρ. 51 (Μάιος 1959)

 

Share This: